Enflasyon Nedir, Nasıl Hesaplanır, Neden Yükselir, Nasıl Düşer?

Günlük konuşmalarda ve haberlerde yükselmesi veya düşmesiyle sıklıkla karşımıza çıkan enflasyon, hem iş hem de gündelik yaşantımıza doğrudan etkisi olan bir ekonomi kavramı. Bu yazımızda akıllara takılan Enflasyon Nedir, Enflasyon Neden Yükselir, Enflasyon Nasıl Hesaplanır sorularının yanıtlarını veriyoruz.

Enflasyon nedir?

Öncelikle genel tanımını yaparak enflasyon nedir sorusunun yanıtını verelim. En kısa tanımıyla enflasyon, mal ve hizmet fiyatlarının genel seviyesindeki sürekli artışa denir. Enflasyon tek bir ürünün fiyatının artması veya fiyatların bir kez yükselmesi değildir. Ekonominin genelinde, fiyatlar sürekli olarak arttığında, enflasyon söz konusu olur. Enflasyon nedir sorusunu yanıtladıktan sonra, şimdi de enflasyon neden yükselir buna bakalım.

Enflasyon neden yükselir?

Enflasyon neden yükselir sorusunu biraz açmak gerekirse; neden satın aldığımız mal ve hizmetlere zaman içinde daha fazla para öderiz? Buna doğru yanıtı üç madde halinde verebiliriz:

Bu başlıkta enflasyon nedir sorusunu genel anlamda yanıtladık. Şimdi çok merak edilen enflasyon nasıl hesaplanır sorusuna geçiyoruz.

Enflasyon nasıl hesaplanır?

Tüm bu bilgiler ışığında bakacak olursak, enflasyon nasıl hesaplanır sorusunun cevabını vermek kolaylaşıyor. Enflasyonu ölçebilmek için fiyatlar genel seviyesi aylık olarak takip edilir. Bunun için ülkenin genelini temsil eden bir hanehalkının harcama yaptığı mal ve hizmetlerden bir sepet oluşturulur. Bu sepetteki ürünler niteliklerine göre gruplandırılır; gıda, giyim, ulaşım gibi. Bu gruplar ise örnek hanehalkının harcamaları içindeki paya göre ağırlıklandırılır. Bu yolla hesaplanan Tüketici Fiyat Endeksinin yıllık yüzde değişimi, yıllık enflasyonu gösterir.

Mesela, belirlenen alışveriş sepetinde yer alan ürünlerin toplam değeri önceki yıl aynı ay 100 TL iken, bu yıl aynı ay bu sepetteki ürünlerin fiyatları toplamı 105 TL olmuş ise yıllık enflasyonun yüzde 5 olduğu sonucuna varırız.

Enflasyon nasıl düşer?

Peki yüksek enflasyon nasıl düşer? Yüksek enflasyon zamanla paranın satın alma gücünü azaltır. Örneğin, 1960’lı yıllarda bir ev alınabilen para ile bugün bir ekmek dahi alınamaması, enflasyonun, alım gücünü zaman içinde ne denli azalttığının açık bir göstergesidir. Bu sebepten pek çok kişi geçmiş yıllardan bahsederken “o zamanın parasıyla” ifadesini kullanır.

Yüksek enflasyon karşısında paramızın değeri azaldığı için ulusal paraya olan güven azalır. Bu nedenle, insanlar harcama ve birikim yaparken kendi ülkelerinin para birimi yerine başka ülkelerin para birimini kullanmayı tercih edebilirler.

Benzer şekilde birikimlerini ulusal paraları ile yapmak istemeyebilirler. Yani, yüksek enflasyon ortamında paranın değişim aracı olma ve değer biriktirme işlevleri ortadan kalkar. Yabancı para ve gayrimenkul gibi üretken olmayan alanlara yönelik yatırımlar artar.

Yüksek enflasyonun sonuçları nelerdir?

Tüm bu nedenlerden ötürü, bir ekonomide enflasyonun düşük ve istikrarlı olması, yani paramızın değerinin korunması büyük önem taşır. Enflasyon oranı, tüketici ve üreticilerin yatırım, tüketim ve tasarruf kararlarını verirken dikkate almayacakları kadar düşük ise ve bu düşük enflasyon devam ettirilebiliyorsa, o ekonomide fiyat istikrarı sağlanmış demektir. Örneğin, son birkaç yıl içinde aynı tutarda para ile ortalama aynı miktarda alışveriş yapılabiliyorsa, o ekonomide fiyat istikrarı sağlanmıştır.