Covid-19 destek paketleriyle salgının Türkiye ekonomisi üzerindeki etkisi azaltılıyor

Koronavirüs (Covid-19) salgını tüm dünyayı olduğu gibi Türkiye’yi de etkisi altında aldı. Salgının yayılmasının önüne geçmek için sosyal mesafeyi sağlama temeline dayanan pek çok önlem alındı. Yaşam biçiminin değişim hızına paralel olarak, Covid-19 tedbirleri ile Türkiye ekonomisi koruma altına alınıyor. Bu yazımızda koronavirüs süreciyle ilgili alınan ekonomik tedbirleri ve destekleri detaylı olarak anlatıyoruz. 

Türkiye’de ilk Covid-19 vakasının resmi olarak açıklandığı 10 Mart itibariyle sosyal mesafelendirme temelinde eğlence yerleri, spor tesisleri ve lokanta gibi iş yerlerinin faaliyetleri durduruldu ve hava yolu ile ulaşımda kısıtlamalara gidildi. Faaliyetleri durdurulan sektörlerle birlikte bu sektörlere girdi sağlayan sektörler de olumsuz etkilendi. Covid-19 döneminde Türkiye ekonomisi üzerindeki olumsuz etkileri ortadan kaldırarak ekonomik istikrar kalkanı oluşturmak için destek paketleri hazırlandı.

Covid-19 salgınının ekonomiye olumsuz etkilerinin en aza indirilebilmesi için Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası, kamu bankaları, katılım bankaları, Türk EximBank, Kredi Garanti Fonu, Türkiye Bankalar Birliği ve özel bankalar tarafından ekonomiye destek paketleri hazırlandı.

Savunmada üç alan belirlendi: Krediler, turizm ve istihdam

Ekonomik istikrar kalkanı oluşturmak için krediler, turizm ve istihdam alanlarında düzenlemeler yapıldı. Ekonominin üç önemli basamağını oluşturan krediler, turizm ve istihdamda alınan tedbirler ödeme sürelerinin en az 3 ay ertelenmesine dayanıyor. Bu sayede hem vergi mükellefleri hem çalışanlar salgının etkilerinden korunuyor.

Ekonomik istikrar kalkanı oluşturma kapsamında kredilerde öteleme, ilave finansman, stok finansmanı, mücbir sebep notunun düşürülmesi, reeskont kredileri kapama süresinin uzatılması gibi pek çok değişiklik yapıldı. Covid-19 tedbirleri ile Türkiye ekonomisi üzerindeki olumsuz etkilerin ortadan kaldırılması için kredilere ilişkin şu önlemler alındı:

• Faaliyetleri etkilendiği için nakit akışı bozulan firmaların bankalara olan kredi anapara ve faiz ödemeleri asgari 3 ay ötelenecek ve gerektiğinde bunlara ilave finansman desteği verilecek.
• İhracattaki geçici yavaşlama sürecinde kapasite kullanım oranlarının korunması amacıyla ihracatçı firmalara stok finansmanı desteği sunulacak.
• Kredi Garanti Fonu limiti 25 milyar TL den 50 milyar TL ye çıkartılacak ve likidite ihtiyacı oluşan ve teminat açığı bulunan firmalara öncelik verilerek kredi temin edilecek.
• Virüsün yayılmasına karşı alınan tedbirlerin etkisiyle Nisan, Mayıs ve Haziran aylarında temerrüde düşen firmaların kredi siciline “mücbir sebep” notu düşülecek.
• 500 bin liranın altındaki konutlarda kredilendirme miktarı yüzde 80’den yüzde 90’a çıkartılacak ve asgari peşinat yüzde 10’a düşürülecek.
• Nisan, Mayıs ve Haziran ayı vadeli açık reeskont kredi anapara ve faiz ödemeleri Ekim, Kasım ve Aralık aylarına ertelenerek, azami vade 1 yıl uzatılmış ve ayrıca bu aylarda vadesi dolan reeskont kredilerinin taahhüt kapama süresi 1 yıl uzatılacak.

Turizm sektörüne özel Covid-19 tedbirleri

Turizm sektöründe Covid-19 tedbirleri ile Türkiye ekonomisi üzerindeki olumsuz etkilerin ortadan kaldırılması için şu önlemler alındı:

• Konaklama vergisi Kasım ayına kadar uygulanmayacak.
• Otel kiralamalarına ilişkin irtifak hakkı bedelleri ve hasılat payı ödemeleri Nisan, Mayıs ve Haziran ayları için 6 ay süreyle ertelenecek.
• İç havayolu taşımacılığında 3 ay süreyle KDV oranını yüzde 18’den yüzde 1’e indirilecek.

İstihdam alanında Covid-19 döneminde Türkiye ekonomisi üzerindeki olumsuz etkilerin ortadan kaldırılması için şu önlemler alındı:

• Stopaj gibi kaynağında yapılan kesintilerin ödemelerini içeren muhtasar beyannamelerin süreleri 3 ay ertelenecek.
• Asgari ücret desteği devam ettirilecek.
• Mevzuattaki esnek ve uzaktan çalışma modellerinin daha etkin hale getirilmesi sağlanacak.
• Kısa Çalışma Ödeneği devreye alınacak.
• İstihdamdaki sürekliliği temin etmek amacıyla 2 aylık telafi çalışma süresi 4 aya çıkarılacak.
• Küresel tedarik zincirlerindeki aksama ihtimaline karşı hem üretimde, hem de perakendede belirlenen önceliklere göre alternatif kanallar geliştirilecek.
• Tedbirlerden etkilenen çeşitli sektörler için Muhtasar ve KDV tevkifatı ile SGK primleri Nisan, Mayıs ve Haziran ödemeleri 6’şar ay ertelenecek.

Merkez Bankası büyük adımlar attı

17 Mart 2020 tarihinde kamuoyuna duyurulan Ekonomik İstikrar Kalkanı’na ek olarak Merkez Bankası da Covid-19 döneminde Türkiye ekonomisi için katkı sağlayacak tedbirler aldı. 31 Mart 2020 tarihinde açıklanan tedbirler şöyle:

• Açık Piyasa İşlemleri (APİ) portföyü doğrudan alım işlemleri önden yüklemeli olarak gerçekleştirilebilecek ve gerektiğinde söz konusu limitler piyasa koşullarına göre güncellenebilecek.
• Piyasa Yapıcı bankalara, İşsizlik Sigortası Fonu’ndan satın aldıkları DİBS’leri TCMB tarafından belirlenen koşullar ve tutarlar dâhilinde TCMB’ye satma veya Piyasa Yapıcılığı sistemi kapsamında APİ çerçevesinde tanınan likidite imkânını belirli oranlar dâhilinde artırma olanakları sağlanacak. DİBS alımları, APİ portföyü için belirlenmiş olan limitlerin dışında değerlendirilecek.
• TCMB bünyesinde gerçekleştirilen Türk lirası ve döviz işlemleri çerçevesinde Varlığa Dayalı Menkul Kıymet ile İpotek Teminatlı Menkul Kıymetleri, teminat havuzuna dâhil edilecek.
• 91 güne kadar vadeli repo ve 1 yıl vadeli döviz karşılığı Türk lirası swap hedefli likidite imkânlarına ek olarak 6 ay vadeli döviz karşılığı Türk lirası swap ihaleleri düzenlenecek olup bu vadedeki ihalelerle ilgili bankalara TCMB politika faiz oranı olan bir hafta vadeli repo ihale faiz oranının 125 baz puan altında faiz oranı üzerinden ABD doları, euro veya altın karşılığı Türk lirası likidite sağlanacak.

KOBİ’lere koronavirüs desteği

TCMB, virüsün etkilerine karşı mal ve hizmet ihracatçısı firmaların finansmana erişimlerini kolaylaştırmak ve istihdam sürekliliğini desteklemek amacıyla Türk lirası cinsi ihracat ve döviz kazandırıcı hizmetler reeskont kredisi kullandırılması kararı aldı. Mal ve hizmet ihracatçısı firmalar için kullandırılacak reeskont kredisi 60 milyar TL olarak belirlendi. 60 milyar TL’nin 30 milyarının özel bankalar tarafından, 20 milyarının kamu bankaları tarafından, 10 milyarının ise Eximbank tarafından sağlanmasına karar verildi.

Eximbank dışındaki bankalar aracılığıyla kullandırılacak kredilerin asgari yüzde 70’i KOBİ’lere tahsis edilmesine karar verildi. Yabancı para reeskont kredisi kullanabilen firmalar ile yurt dışına yönelik müteahhitlik hizmeti sunan firmalar ve uluslararası fuarlara katılım sağlayan firmaların da yararlanabileceği kredilerde aracı bankaların komisyon oranının azami 150 baz puan olması kararı alındı.

Azami kredi tutarları, KOBİ’ler için 25 milyon TL, diğer firmalar için ise 50 milyon TL olarak belirlendi. Azami 360 gün vadeli olmasına karar verilen kredilerin ihracat veya döviz kazandırıcı hizmet taahhüdü ile 1 Mart 2020 tarihindeki istihdam düzeyinin kredi vadesi süresince muhafaza edilmesi koşuluyla kullandırılmasına karar verildi. Bu konuda detayları Türkiye’de KOBİ’ler için alınan Koronavirüs (Covid-19) önlemleri haberimizde okuyabilirsiniz.  

Kamu bankalarından ortak destek paketi

Kamu bankaları Ziraat Bankası, VakıfBank ve HalkBank; ödemelerin ötelenmesi, ilave limit tesisi edilmesi, KGF desteği sağlanması şeklinde ortak kararlar aldı. Kamu banklarının ortak destek paketi içeriğinde yer alan maddeler şöyle:

• 31.03.2020 tarihinde ödenmesi gereken dönem sonu taksit, faiz ve anaparasını ödeyemeyen firmaların talepleri üzerine söz konusu ödemeler ötelenecek.
• Personel maaşlarını Banka aracılığıyla ödeyen firmalara 2020 Şubat ayı sonu itibarıyla mevcut istihdamlarını azaltmamaları kaydıyla; önümüzdeki 3 aylık maaş ödemeleri kadar ilave limit tesisi edilebilecek.
• İşletmelerin mevcut kredileri kendi nakit akışlarına göre 6 aya kadar ödemesiz dönemle kredilerini uygun vadeli yapılandırma imkânı sunulacak ve ödemesiz dönem, turizm gibi dönemsel faaliyeti olan sektörlerde 12 aya kadar uzatılabilecek.
• Kredili müşterileri tarafından Banka üzerine keşide edilmiş çeklerinin ödenmesi amacıyla kullanılmak üzere; genel kredi limitlerinin artırılarak ilave nakit kredi limiti tahsis edilecektir.
• İşletme sermayesi ihtiyaçlarını karşılamak üzere; kurumsal kredi kartı ve DBS limiti bulunan firmaların limit artışı yapılacak.
• İşe devam desteği kredisi; 6 ay anapara ve faiz ödemesiz, toplam 36 ay vadeli ve yıllık yüzde 7,5 faiz oranlı olacak. Teminat açığı bulunan firmalara KGF desteği sağlanabilecek. Azami kredi tutarları firma cirosuna göre belirlenecek.

Türk Eximbank’tan daha güçlü Türkiye ekonomisi tedbirleri

Halk Bankası’nın Covid-19 döneminde Türkiye ekonomisi için aldığı tedbirler arasında KOBİ ve esnaflara yönelik bir paketi bulunuyor. Halk Bankası işletmeler için 6 ay ödemesiz, 36 ay vadeli ve 25.000 TL limitli finansman desteği sunuyor. Halk Bankası esnaf için 3 ay ödemesiz, 12 ay vadeli ve 25.000 TL limitli finansman desteği sunuyor.

Resmi destekli ihracat kredi kuruluşu Türk Eximbank da Covid-19 döneminde Türkiye ekonomisi için katkı sağlayacak tedbirler aldı. Türk Eximbank’ın Covid-19 tedbirleri ise şöyle:

• Kredilerin vadesi talebe göre ana para ve faiz ödemeleri 3 ile 6 ay arasında uzatılabilecek
• Kısa vadeli kredilerde taahhüt kapama süresi henüz kapatılmamış olan ve taahhüt süresi ve taahhüt süresi dolmasına karşın ceza uygulanmamış krediler ile Haziran sonuna kadar kullandırılacak tüm krediler için 2 yıldan 3 yıla çıkarılacak.
• Reeskont kredilerinin azami vadesi 1 yılda 2 yıla çıkarılacak.
• Sigorta işlemlerinde; Haziran sonuna kadar alıcı firmaların sigortalı firmalardan talep edeceği 3 aya kadar ki vade uzatımlarında sigortalı firmalardan herhangi bir ek sigorta primi alınmayacak.
• Sigortalı firmalar tarafından ödenmekte olan sigorta primleri ile alıcı analiz ücretlerinin vadeleri 30 gün uzatılacak.

Katılım bankalarından ortak teşvik edici kararlar

Katılım bankaları da talep halinde 31.03.2020 tarihine kadar ödenmesi gereken taksit, kar payı ve anapara ödemelerini öteliyor. Bunun yanı sıra kamu bankalarının teşviklerinde olduğu gibi personel maaş ödeme ve KGF desteği de sağlanıyor. Katılım bankaları, turizm gibi dönemsel faaliyeti olan sektörlerde 12 aya kadar ilave süre tanınmak suretiyle, uygun vadeli yapılandırma yapıyor.

Kredi Garanti Kurumu’ndan destek paketi

Teminat yetersizliği nedeniyle kredi alamayan KOBİ’lere ve KOBİ dışı işletmelerin finansmana erişimine destek olan Kredi Garanti Fonu da Covid-19 döneminde Türkiye ekonomisi için tedbirler aldı. Kurum tarafından verilen kefaletlerin toplam bakiye tutarı 250 milyar TL’den 500 milyar TL’ye yükseltilmesine karar verildi. Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından kredi garanti kurumlarına aktarılabilecek kaynak sınırı 25 milyar TL’den 50 milyar TL’ye yükseltildi. Gerçek kişilerin kredilerine de kefalet sağlanması imkanı getirildi ve her bir yararlanıcı için azami limit tutarı 100 bin TL olarak belirlendi.

KOBİ tanımına uyan yararlanıcılarda azami kefalet limiti 25 milyon TL’den 35 milyon TL’ye, KOBİ tanımı dışında kalan tüzel kişi yararlanıcılar için ise azami 200 milyon TL’den 250 milyon TL’ye çıkarıldı. Ayrıca karara eklenen bir geçici maddeyle, kefalet limitlerinin 31.12.2020 tarihine kadar KOBİ tanımına uyan yararlanıcılar için 50 milyon TL, KOBİ tanımı dışında kalan tüzel kişi yararlanıcılar için ise azami 350 milyon TL olarak uygulanması hüküm altına alındı. Kararda kredi veren kuruluşların kapsamı genişletilerek Türkiye Kalkınma ve Yatırım Bankası A.Ş.’de dahil edildi. Covid-19 döneminde Türkiye ekonomisi için alınan tedbirler kapsamında eklenen geçici maddelerle 31.12.2020 tarihine kadar, yararlanıcıların kullanabilecekleri kefalet limitlerinin artırılmasına ve yararlanıcılarda aranılacak koşulların esnetilmesine karar verildi.

Türkiye Bankalar Birliği’nden destek kredi protokolleri

Tüzel kişiliğe sahip, kamu kuruluşu niteliğinde bir meslek kuruluşu olan Türkiye Bankalar Birliği, üye bankalarının çek ödeme destek kredisi ve kredi desteği sunması için düzenlemeler yaptı. Bu düzenlemelere göre;

• Kurumsal ve ticari müşteriler için sektör fark etmeksizin kredi vadesi boyunca kayıtlı çalışan sayısında azalma olmaması koşuluyla Hazine Destekli KGF kefaleti sağlanacak. Kredi desteği; 3 ay anapara ve faiz ödemesiz, toplam 12 ay vadeli ve yıllık yüzde 9,5 faizli olacak.
• Keşide edilen ve edilecek çeklere yönelik başta KOBİ olmak üzere kurumsal ve ticari müşterilerin ticari itibarlarını korumak için üye bankalar tarafından ayrı ayrı belirlenmek üzere tahsis edilen limitler dahilinde kredi kullandırılmaya devam edilecek. Kredi desteği; 3 ay anapara ve faiz ödemesiz, toplam 12 ay vadeli ve yıllık yüzde 9,5 faizli olacak.

Özel bankalardan destek paketleri

Özel bankalar Covid-19 döneminde Türkiye ekonomisi için müşterilerine destek sunuyor. Özel bankaların sunduğu destekler şöyle:

• Türkiye İş Bankası, Garanti BBVA, Akbank, Yapı ve Kredi Bankası, QNB Finansbank, Denizbank, TEB, Şekerbank, Alternatif Bank, Odeabank ve Burgan Bank; firmaların ödemelerini 30 Nisan’a kadar ihtiyaç duyması halinde anapara/faiz/taksit ödemeleri ilave bir koşul aranmaksızın 30 Haziran’a kadar veya 3 ay öteleyecek.
• Türkiye İş Bankası, Garanti BBVA, QNB Finansbank; turizm, lojistik, AVM, perakende sektörleri başta olmak üzere sektör ayrımı olmaksızın her bir ihtiyacı vaka bazında değerlendirecek ve ödeme erteleme desteği sunacak.
• Türkiye İş Bankası, Yapı ve Kredi Bankası ve İNG Bank; KOBİ’lerin ve mikro işletmeleri salgın öncesi girilen ticari yükümlülüklerinin yerine getirilebilmesi namacıyla mevcut limitlerle destekleyecek ve gerekirse ilave limit verilebilecek. Bu kapsamda firma bazında değerlendirme yapılacak.
• Türkiye İş Bankası, Garanti BBVA, Akbank, Yapı ve Kredi Bankası, QNB Finansbank, Denizbank, TEB, Şekerbank, Alternatif Bank, Odeabank ve Burgan Bank; virüsün etkisini azaltmak ve müşterilerin şubeye gelme ihtiyacını azaltmak için dijital kanallar üzerinden yapılacak EFT/havale işlemlerinden 30 Nisan’a kadar (karttan karta havale dahil) ücret almayacak.