Çek nedir? Çek çeşitleri nelerdir?

Çek, kıymetli evrak niteliğinde olup ticari faaliyetlerde yaygın olarak kullanılır. Bu değerli evrak, ticari faaliyette bulunan işletme tarafından yazılır. Söz konusu değerli kâğıt, işletmenin çalıştığı bankadan alınır. Çek üzerinde yazılan meblağ, çekin türüne göre banka tarafından çeki elinde bulunduran kişi ya da işletmeye ödenir.

Çek, sıklıkla senet ile karıştırılan bir kavramdır. Oysa aralarında önemli farlılıklar vardır. Senet, kişinin işletmeye ödemesi gereken meblağı ifade ederken çek, işletmenin kişi ya da işletmeye ödeyeceği parayı ifade eder. Çek ve senet hakkında tüm işlemlerin yapılmasında bankalar önemli rol oynar.  

Çek çeşitleri nelerdir?

Çek çeşitleri, işletmenin çalışma mantığı, çekin ödenme şekli ve ödenme zamanı gibi kavramlara göre belirlenir. Hangi çek türü olursa olsun çekin güvenilir olması çok önemlidir. Çekin güvenilirliği de işletmenin ticari alandaki itibarı ile ilgili bir durumdur. Çekin karşılıksız çıkması demek alacaklının da mağduriyeti demektir. Bu nedenle çek işlemlerinde çek sahibinin güvenilirliği öncelikli olarak dikkate alınmalıdır.

Çek nasıl kullanılır sorusu da bu alanda faaliyet gösterenlerin aklına gelebilir. Çekin söz konusu olduğu alanda çek sahibi ve çeki alan kişi ya da işletme vardır. Çek sahibi çekin üzerine vadesini ve ödenmesi talep edilen meblağı yazarak çeki alacaklıya teslim eder. Çeki alan kişi de çekin vadesi geldiğinde bankaya müracaat ederek çekin tahsil edilmesini talep eder.    

Bloke çek

Bloke çek nedir sorusu da sıklıkla araştırılan konulardan biridir. Bahse konu çek türü daha çok konut satışlarında kullanılır. Bloke çek, konut satışlarında satışın tamamlanmasına kadar ödemenin dondurulduğunu ifade eder. Genellikle bu çek türünün üzerinde ilgili banka tarafından yazılmış 'bloke edilmiştir' ifadesi bulunur. Satış işlemi gerçekleştikten ve aradaki pürüzler giderildikten sonra çek bankaya gidilerek tahsil edilebilir.  

Hamiline çek

Çekin üzerinde herhangi bir isim ya da unvan yazmıyorsa, bu tür çeklere 'hamiline çek' denir. Kısacası çekin üzerinde kimin adına düzenlendiğine dair herhangi bir ibare yoktur. Hamiline çek, kimin elinde ise o kişi çeki tahsil etme hakkına sahiptir. Bu konuda kanunen herhangi bir sakınca yoktur.

Çek yazmak, her zaman büyük hassasiyet isteyen bir durumdur. Hamiline çek düzenlenirken çok daha dikkatli hareket etmek gerekir. Hamiline çek düzenleyecek olan kişi ya da işletme öncelikle bankaya, hamiline çek defteri almak için başvurmalıdır. Banka, hamiline çek için özel bir çek defteri basar. Çek hesaplarının her biri ise banka tarafından ayrı ayrı takip edilir. Hamiline çek hesabı açılırken banka, hamiline çek sahiplerinin kimlik bilgilerini, kimlik numaralarını, çek talep edenin hesaplarından yapılan ödeme tutarlarını Gelir İdaresi Başkanlığı'na bildirir. Alınan onay neticesinde ilgili kişiye hamiline çek defteri verilir.  

Karşılıksız çek

Çeki elinde bulunduran kişi çekin vade süresi dolduktan sonra bankaya müracaat ederek çekin tahsilini talep eder. Çek, çeki yazan kişi ya da işletmenin banka hesabından tahsil edilir. İlgili banka hesabında çekin üzerinde yazan meblağ kadar para olmaması durumunda çek karşılıksız çek olarak adlandırılır. Çekin karşılıksız olması durumunda alacaklıya banka tarafından ödeme yapılamaz.

Karşılıksız çek ile karşılaşan alacaklının hukuki yollara başvurarak çeki tahsil etmesi mümkündür. Çek sahibinin yazdığı çekin karşılıksız çıkması, ticari alanda da büyük bir itibar kaybı demektir. Bu nedenle hiçbir kişi ya da işletme, karşılıksız çekle karşılaşmak istemez. Çeki karşılıksız çıkan kişinin, ilerleyen dönemde tekrar çek defteri ya da kredi alamaması durumları ortaya çıkabilir.  

Açık çek

Çek üzerindeki eksiklikler, yapılan anlaşmaya uygun şekilde borçlu tarafından imzalanarak lehtara verilebilir. Bu çek türleri açık çek olarak adlandırılır. Açık çek hazırlanması ve tahsili ile ilgili tüm hususlar Türk Ticaret Kanunu'nda düzenlenmiştir.

Açık çek, çekin karşılıksız pozisyona düşmemesi için alınmış bir tedbirdir. Taraflar arasındaki anlaşma ve alınan idari tedbir, çek konusunda sorun yaşanmasının da önüne geçilmesini sağlar.

Vizeli çek

Çek türlerinden biri de vizeli çektir. Vizeli çek, yazılmadan önce banka tarafından karşılığı olduğu teyit edilen bir çek türüdür. Bu nedenle alacaklı tarafından bu çek türünün önemi çok daha büyüktür. Vizeli çeklerin bankadan tahsili konusunda genel olarak bir sorun yaşanmaz.

Vadeli çek

Satıcı çek ile ödeme yapmak istediğinde anında değil de ileri bir tarihte ödeme yapmayı da isteyebilir. Çekin tarihi, çeki yazan ile alacaklı arasındaki anlaşmaya başlıdır. Vadeli çek, kimi kaynaklarda ileri tarihli çek olarak da geçer. Söz konusu çek türü bir ödeme aracı olmasının yanı sıra bir kredilendirme aracı olarak da tercih edilebilir.

Garantili çek 

Çek türlerinde çeki yazan kişinin hesabında çek üzerinde yazan meblağın olması şartıyla ödeme yapılır. Garantili çeklerde ise muhatap bankanın, belli bir meblağa kadar çekin ödeneceğini garanti etmesi söz konusudur. Ne kadarlık bir meblağın garanti kapsamında ödeneceği, çek sahibinin banka ile yaptığı anlaşmaya bağlıdır.