Şirket ana sözleşmesi nedir, neler içerir?

Türk Ticaret Kanunu gereğince anonim, limited, kollektif, komandit ve kooperatif şirketler şeklinde ifade edilen ticari şirketler için ana sözleşme, adeta anayasa niteliğindedir. Kanuna göre şirket ana sözleşmesi ve gerektirdiği süreç, şirket türleri açısından farklılık gösteren unsurlara sahiptir. Bu yazımızla sizleri ana sözleşmenin ne olduğu ve neleri içerdiği konusunda bilgilendiriyoruz. 

Ana (esas) sözleşme nedir

Ana sözleşme, girişimin resmi yansıması olan şirketlerin kuruluş aşamasında ortaklar arasında yazılı olarak düzenlenerek imzalanan belgedir. Ticaret Sicil Müdürlüğü’nce tasdik edilen bu belge, ortaklığın tüzel kişilik kazanabilmesi, izin ve tescil gibi başka işlemlerin de gerçekleşmesi için gereklidir. Yani, tüzel kişiliğe sahip ortaklıklarda kuruluş sırasında ana (esas) sözleşme düzenlenmesi zorunludur.

Ana sözleşmede, ticari unvan, faaliyet konusu, kurucu isimleri, kar dağıtım şekli, genel kurulun toplanma yöntemi ve şirketin temsili bilgileri bulunur. Dolayısıyla bu sözleşme; ortaklığın iç ve dış ilişkilerini, pay sahiplerinin haklarını yetki ve yükümlülüklerini düzenleyen çok taraflı bir sözleşmedir. Ortaklığın temel düzenini oluşturan ana sözleşme, ortaklığa serbest düzenlenebilir bir alan sağlar.

Ortaklığın tüzel nitelikteki organları, üçüncü kişiler ile ilişkileri ve ortaklığın sona ermesi ile tasfiyesine dair hususlar da kanun hükümleri çerçevesinde ana sözleşme ile düzenlenir. Bu sözleşmenin yazılı olması ve imzaların noter tarafından onaylanması gereklidir. Noter onayı olmayan sözleşmenin geçerliliği yoktur.

Limited ortaklıklar için ana (Esas) sözleşme

Türk Ticaret Kanunu’nun 576 nolu maddesinde, limited ortaklığı için imzalanan ana sözleşmede bulunması gereken asgari içeriğin düzenlendiği zorunlu kayıtlar şöyledir:

• Şirketin ticaret unvanı ve merkez bilgileri
• Şirketin faaliyet konusu (esaslı noktaları belirtilmiş ve tanımlanmış şekilde)
• Sermayenin itibari tutarı, sermaye pay sayısı ve itibari değerleri, varsa imtiyazlar, esas sermaye paylarının grupları
• Şirket tarafından verilecek ilanların şekli

Bu maddelere ek olarak ortaklar tarafından emredici hükümlere aykırı olmamak koşuluyla ekleme yapılabilir. 576. madde, emredici niteliktedir yani bu hükümlerden birindeki eksiklik sözleşmeyi geçersiz kılar ve sözleşme tescil olunamaz.

Anonim ortaklıkta ana (Esas) sözleşme

Anonim ortaklıklarda da esas sözleşmenin yazılı olarak yapılması ve kurucuların imzasının noterce onaylanması zorunludur. Anonim ortaklık esas sözleşmesinde bulunması zorunlu kayıtlar, Türk Ticaret Kanunu 339.maddesinde belirtilmiştir. Bu kayıtlar şöyledir:

• Şirketin ticaret unvanı ve merkez bilgileri
• Şirketin faaliyet konusu (esaslı noktaları belirtilmiş ve tanımlanmış şekilde)
• Sermaye pay sayısı ve itibari değerleri, bunların ödenme şekli ve şartları
• Paylar için tanınan imtiyazlar ve devir sınırlamaları
• Para dışında sermaye olarak konulan haklar ve ayınlar ile bunların karşılığında verilecek payların miktarı, işletme ve ayın alınması halinde bunların bedeli ve şirketin kurulması amacına yönelik olarak satın alınan malların ve hakların bedelleriyle, kuruluş aşamasında hizmetleri görülenlere verilecek olan ücret ve ödenek tutarı
• Kurucular, yönetim kurulu üyeleri ve diğer kişilere şirket karından sağlanacak menfaatler
• Yönetim kurulu üyelerinin sayıları ve imza yetkisi olanlar
• Genel kurulların toplantıya çağrılma şekli ve oy hakları
• Şirketin belirli bir süre ile sınırlandırılması söz konusu olmuşsa bu süre
• Şirket tarafından verilecek ilanların şekli
• Pay sahiplerince taahhüt edilen sermaye paylarının türleri ve miktarı
• Şirketin hesap dönemi

Bu maddelerle birlikte ilk yönetim kurulu üyelerinin ataması yapılır. Ana sözleşmenin zorunlu kıldığı hususların bulunmadığı bir sözleşme, emredici hükümlere aykırılık sebebiyle geçerli olmayacaktır.

Kollektif şirket ana sözleşmesi

Kollektif şirket ana sözleşmesi de,  yazılı şekilde yapılmalıdır ve noter onayı alınmış olmalıdır. Türk Ticaret Kanunu’nun 213. Maddesinin zorunlu kıldığı kayıtlar şöyledir:

• Ortakların isim soy isim, yerleşim yerleri ve uyrukları
• Ortaklığın Kollektif olduğu bilgisi ve ortaklığın ticaret unvanı ve merkezi
• Şirketin faaliyet konusu (esaslı noktaları belirtilmiş ve tanımlanmış şekilde)
• Her ortağın koymayı taahhüt ettiği  para miktarı, para niteliğinde olmayan sermayenin değeri ile bu değerin belirlenme biçimi, sermaye türü olarak kişisel emek ile bu emeğin niteliği, kapsamı ve değeri
• Şirketi temsil etme yetkisi olan kişilerin ad ve soyadları ve imza yetkisini paylaştığı diğer kişilerin olup olmadığı bilgisi

Bu maddelere ek olarak ortaklar tarafından emredici hükümlere aykırı olmamak koşuluyla ekleme yapılabilir. Ortakların iç ilişkisi, kar ve zarara katılma oranları, işletmenin faaliyete geçtiği tarih, ortaklığın süresi, ortaklık ilanlarının şekli, ortaklık ilanlarının cezai şart ve uyuşmazlıkların hakem tarafından  çözülmesine ilişkin hükümler, ihtiyari kayıtlar olarak öngörülebilir.

Kanuni şekilde yapılmamış olan veya eksik olan sözleşme söz konusu olduğunda  kollektif şirket adi şirket hükmündedir.

Komandit ortaklık ana sözleşmesi

Komandit ortaklık sözleşmesi hükümleri, Türk Ticaret Kanunu’nun 305. maddesinde düzenlenmiştir. Ortaklık sözleşmesi yazılı şekle tabi olup noter onaylı olmalıdır. Sözleşmede bulunması zorunlu olan unsurlar şunlardır:

• Ortakların isim soy isim, yerleşim yerleri ve uyrukları
• Komandit niteliği ve hangi ortaklığın komandite hangilerinin komanditer olduğu
• Ortaklığın ticaret unvanı ve merkezi
• Ortaklığın konusu
• Ortakların sermaye borcu niteliği ve miktarı
• Temsil yetkisi

Komandit ortaklık ana sözleşmesi

Komandit ortalıkta kooperatifin kurumsal yapısı, yapının ana taşları olan organların kuralları, ortakların haklarını ve borçlarını gösteren ana sözleşme, kurucular tarafından imzalanmalı ve noter tasdikli olmalıdır. 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu 4. Maddeye göre kooperatif ana sözleşmesinin zorunlu hükümleri şunlardır:

• Kooperatifin adı ve merkezi
• Kooperatifin amacı ve çalışma konuları, ortaklığı kazandıran ve kaybettiren hal ve şartlar
• Ortakların pay tutarları
• Sermayenin  ödenme şekli, nakdi sermayenin en az 1/4’nün peşin ödenmesi
• Ortakların ayni sermaye koyabilme durumları
• Kooperatiflerin yükümleri nedeniyle ortakların sorumluluk durumu ve derecesi
• Kooperatifin  organlarının görev ve yetkileri ile seçim tarzları
• Kooperatifin temsili ile ilgili hükümler
• Yıllık gelir gider farklarının hesaplanması ve kullanım şekli
• Kurucuların ad soyad ve adresleri

Yapı kooperatifleri ve taşınmaz mal devri ile ilgili olan kooperatifler, ana sözleşmelerinde taşınmaz mal devredileceği ile ilgili taahhüt bulundurmalıdır. Sözleşmede yer verilebilecek ihtiyari hükümler; genel kurul toplantıları, alınan kararlar, oy kullanılması, kooperatifin çalışma esaslarıyla ilişkiler, birleşme şartları ve süredir.

Şirket ana sözleşmesi değişikliği, pay sahiplerinin ortaklığa girerken kabul ettikleri temel düzenlemelerde değişiklik yapmalarını gerektirir. Bu nedenle bu konu da anayasalar gibi özel usullere bağlanmıştır. Ayrıca karar verme yetkisi olan tek organ genel kurulun toplanması ve karar alması için yeter sayılar belirlenmiştir.